Kobra królewska (Ophiophagus hannah)

GATUNEK AZJATYCKI

Krótki opis

Gatunek jadowitego węża z rodziny zdradnicowatych. Stosownie do rozmiarów wytwarza dużą ilość silnego jadu, typowego dla kobr. Świetnie pływa i wspina się po drzewach.

Wygląd

Jest największym z jadowitych węży, osiąga do 5,7 m długości i waży do 9 kg

Biotyp, zachowanie

Jej siedliskiem są gęste górskie lasy oraz bambusowe dżungle, lubi także osiedlać się opodal strumieni i bajorek.

Występowanie

Występuje na obszarze Bangladeszu, Mjanmy, Kambodży, Indii, Indonezji, Laosu, Tajlandii, Wietnamu, zachodniej Malezji, południowych Chin i na Filipinach

Pokarm

Żywi się przeważnie wężami. Potrafi zjeść nawet węże własnego gatunku. Je także inne zwierzęta np. szczury, myszy.

Rozmnażanie

Samica po zniesieniu jaj przykrywa je opadłymi liśćmi i rozmaitymi odpadami. Potem opiekuje się nimi, owinięta wokół gniazda. Wykazuje w tym czasie bardzo dużą agresję i jest niebezpieczna dla przechodzących w pobliżu zwierząt i ludzi. Niedługo przed wykluciem młodych, matka opuszcza gniazdo, aby nie ulec pokusie zjedzenia własnego potomstwa.

Ukąszenia

Stosownie do rozmiarów wytwarza dużą ilość silnego jadu, typowego dla kobr.

Jad wydzielany jest przez parzyste gruczoły znajdujące się po bokach głowy, które są łączone z zębami jadowymi za pomocą kanalików. Wstrzykiwanie jadu do ciała ofiary odbywa się poprzez skurcz mięśni otaczających gruczoły. Kobra nie zawsze używa jadu – jest dla niej bardzo cenny, czasami więc kąsając, nie aplikuje trucizny. Takie przypadki zdarzają się jednak rzadko i nazywane są "suchymi ukąszeniami".

Jednym ukąszeniem potrafi nawet zabić dorosłego słonia (śmierć następuje po 3 godzinach)[potrzebny przypis]. Człowiek, który został zaatakowany, przy braku pomocy medycznej może umrzeć w ciągu kwadransa. Śmierć następuje w wyniku porażenia mięśni oddechowych. Ból odczuwany w przypadku dostania się jadu do organizmu może nastąpić po fakcie samego ukąszenia, ze względu na opóźnioną reakcję komórek. Kobra królewska przejawia dużą napastliwość i jest znacznie agresywniejsza od innych kobr.

Jad kobry królewskiej nie zabija przedstawicieli własnego gatunku, spowodowane jest to wrodzoną odpornością.

Młode kobry królewskiej, jako jedyne zwierzęta na świecie, są zdolne do ataku i obrony od razu po urodzeniu (w momencie urodzenia mają już gotowy jad).

Grzechotnik teksaski (Crotalus atrox)

GATUNEK POŁNOCNOAMERYKAŃSKI

Opis

Północnoamerykański przedstawiciel podrodziny grzechotnikowatych z rodziny żmijowatych. Jest najniebezpieczniejszym grzechotnikiem Ameryki Północnej. Poluje przede wszystkim na małe ssaki i ptaki.

Grzechotka na końcu ogona to narząd ostrzegawczy. Węże przed pierwszą wylinką jej nie mają, u dorosłych składa się z ok. 10 pustych komór, które szeleszczą trąc o siebie. Po każdej nowej wylince przybywa jedna komora grzechotki.

Wygląd

Duży (do 2,2 m długości), masywny.

Wąż ten ma najgłośniejszą grzechotkę ze wszystkich grzechotników. Czasami cała grzechotka może się oderwać i zaczyna rosnąć od nowa. Dużą grzechotkę słychać z kilkudziesięciu metrów. Przy grzechotce występują czarno białe paski.

Biotyp, zachowanie

Preferuje obszary suche, porośnięte krzaczastą roślinnością. Ponieważ ma on poza człowiekiem tylko nielicznych wrogów, jest liczny na całym swoim rozległym obszarze występowania. Agresywny, w zagrożeniu atakuje.

Występowanie

Zamieszkuje południe USA i północną część Meksyku.

Pokarm

Poluje przede wszystkim na małe ssaki i ptaki

Rozmnażanie

Jest wężem żyworodnym. Samica rodzi od dwunastu do dwudziestu młodych.

Ukąszenia

Ze względu na toksyczność jadu jego ugryzienie może być śmiertelne nawet dla człowieka – co roku notuje się w USA kilka śmiertelnych przypadków, aczkolwiek istnieje skuteczne antidotum w pełni zabezpieczające przed skutkami pokąsania.

Pyton tygrysi (Python molurus)

GATUNEK AZJATYCKI

Krótki opis

Gatunek węża z rodziny pytonów. Jeden z największych gatunków pytonów świata. Mniejszy jedynie od pytona siatkowego. Gatunek inwazyjny.

Wygląd

Ma silne i masywne ciało o obwodzie większym niż udo dorosłego mężczyzny. Dorosły osobnik potrafi stwarzać zagrożenie dla życia człowieka.

Ubarwienie formy nominalnej (wild type) węża stanowią jasno lub ciemnobrązowe, nieregularne duże plamy oddzielone od siebie cienkimi, jasnożółtymi pręgami. Plamy są jaśniejsze w części centralnej, ciemniejsze zaś przy krawędziach.

Istnieje szereg odmian barwnych jak np. albino, green, labirynth, granit, hypo, albino T+ .

W zależności od podgatunku, osobnik nominalny może dorosnąć do 8 m (rekord 8,23 m 182,76 kg, i obwód 71,12 cm.)[4] Osobniki hodowane w Polsce rzadko przekraczają 5 m (samice).

Biotyp, zachowanie

Lasy tropikalne, ze względu na dużą masę ciała dorosłe osobniki przebywają na ziemi, najchętniej w pobliżu zbiorników wodnych. Długie godziny spędzają w wodzie, gdzie czyhają na ofiarę przychodzącą do wodopoju. Dobrze pływa i nurkuje. Zanurzenie może trwać nawet do kilkunastu minut.

Występowanie

Zależnie od podgatunku. Zwykle wybiera tereny mokradeł.

- Pyton tygrysi jasnoskóry (Python molurus molurus) – podgatunek nominalny

Zamieszkuje wschód Pakistanu, Indie, Nepal i Cejlon (Sri Lanka).

- Pyton tygrysi ciemnoskóry (Python molurus bivittatus)

Żyje w Birmie, na południu Chin, w Laosie, Malezji i Indonezji, a także na

wyspach: Celebes, Jawa i Borneo.

Gatunek chroniony międzynarodową konwencją CITES

Pokarm

Głównie ssaki – myszy, szczury, króliki, aż po mniejsze ssaki parzystokopytne (w naturze), ptaki. Generalnie zjada większość zwierząt, które uda mu się upolować. Na wolności atakuje także np. młode antylopy.

Rozmnażanie

Samica opiekuje się złożonymi jajkami, owija się wokół nich i pozostaje tak aż do wylęgu młodych broniąc swych jajek. W splotach dzięki drżeniom mięśni jest w stanie podnieść o kilka stopni temperaturę ciała (podobnie robi Homo sapiens, gdy mu zimno doskwiera i drży z zimna). Gdy natomiast jest za ciepło poluźnia sploty.

Ukąszenia

Nie jest jadowity, Zadusza i połyka ofiary. Dorosłe osobniki stanowią niebezpieczeństwo dla człowieka.

Żmija rogata (Cerastes cerastes)

GATUNEK AFRYKAŃSKI

Krótki opis

Gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych

Wygląd

Występuje w kolorach: szary, żółtobrązowy lub jasnożółty w ciemne, nierównomiernie rozmieszczone plamy. Brzuch żmii jest biały. Tułów znacznie dłuższy i grubszy niż ogon. Trójkątna głowa posiada nad oczami kilkumilimetrowe wyrostki skórne przypominające małe różki. Źrenice oczu pionowe. Porusza się wijąc ciało po piasku w bok. Gatunek bardzo jadowity.

Dorasta do 60-80 cm długości

Biotyp, zachowanie

Występuje na piaszczystych lub kamienno-piaszczystych pustyniach

W przypadku wysokich temperatur (w porze południowej), gady te zakopują się w piachu co pozwala im przetrwać największe upały.

Występowanie

Występuje w Afryce na Saharze i na Półwyspie Arabskim. Występuje na terenach do wysokości 1500 m.n.p.m. na suchych, piaszczystych terenach. Węże wybierają częściej tereny o drobnym i „miękkim” piasku niż grubym. Można je spotkać w pobliżu oaz.

Pokarm

Młode żywią się szarańczakami zaś starsze osobniki drobnymi kręgowcami (gryzonie, ptaki, jaszczurki)

Rozmnażanie

Gatunek jajorodny. Okres składania jaj przypada na lipiec i sierpień. Samice jednorazowo składają od 8 do 20 jaj. Wykluwają się po 6-8 tygodniach. Młode mierzą 14,5 do 17,5 cm długości

Ukąszenia

Żmija rogata ma silny jad (choć zazwyczaj jej ukąszenie nie jest dla człowieka śmiertelne)

Zaskroniec rybołów (Natrix tessellata)

GATUNEK WYSTĘPUJĄCY W POLSCE

Krótki opis

Gatunek niejadowitego węża z podrodziny zaskrońcowatych (Natricinae) w rodzinie połozowatych (Colubridae)

Wygląd

Ubarwiony jest w tonacji szarej, oliwkowej lub zielono-brązowej. Od strony grzbietowej znajdują się niewielkie, ciemne plamy. Strona brzuszna jest żółta lub pomarańczowa z czarnymi cętkami. U młodych rybołowów występują czasami żółte plamy w okolicach skroniowych, co upodabnia je do zaskrońca zwyczajnego. Z wiekiem plamy te znikają.

Dorasta do 150 cm. Samce są mniejsze od samic

Biotyp, zachowanie

Żyje przy zbiornikach wodnych, większą część życia spędzając w wodzie. Choć na lądzie porusza się bardzo sprawnie, poluje głównie w wodzie. Do niej ucieka również w sytuacji zagrożenia. Świetnie pływa i nurkuje.

Występowanie

Od środkowej Europy na wschód, aż do zachodnich Chin i północno-zachodnich Indii. W lipcu 2009 roku stwierdzono występowanie jednego osobnika młodocianego na terenie Polski – w okolicy Cieszyna, nad rzeką Olzą

Zaskroniec rybołów podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej.

Pokarm

Zjada głównie ryby.

Rozmnażanie

Gody rozpoczynają się w maju. Samica składa w lipcu od 5 do 25 jaj w wilgotnej ziemi. Jaja mają wymiary 2x3 cm. Wylęgają się z nich młode zaskrońce pod koniec września.

Ukąszenia

Niejadowity. Nie stwierdzono ukąszeń u człowieka. Ucieka do wody w sytuacji zagrożenia

Tajpan pustynny (Oxyuranus microlepidotus)

GATUNEK AUSTRALIJSKI

Krótki opis

Gatunek węża z rodziny zdradnicowatych, jeden z najgroźniejszych jadowitych węży.

Wygląd

Osiąga długość ciała 180–250 cm. Barwa ciała brązowa.

Biotyp, zachowanie

Preferuje obszary suche, porośnięte krzaczastą roślinnością.

Zwierzę płochliwe, szybkie i w razie zagrożenia agresywne.

Występowanie

Zamieszkuje pustynne tereny Australii. Zasięg występowania obejmuje zachodnią i południowo-zachodnią część stanu Queensland, północno-wschodnią część Australii Południowej i zachodnią część Nowej Południowej Walii.

Jak każdy australijski wąż, tajpan pustynny jest chroniony prawnie, nie jest jednak wpisany na Czerwoną Listę IUCN

Pokarm

Dieta tajpana pustynnego obejmuje małe gryzonie, przede wszystkim myszy i szczury. Tajpan pustynny żywi się głównie rodzimym gatunkiem szczura długowłosego, którego dostępność jest duża po silnym deszczu. Gryzonie te są ruchliwe i agresywne, w związku z czym niektórzy naukowcy uważają, że siła jadu i sposób polowania tajpana wykształciły się w toku ewolucji jako mechanizm adaptacyjny - wąż musi szybko poskromić ofiarę nim ta wyrządzi mu krzywdę lub ucieknie. Selekcja pokarmu przez węża ma swoje minusy - kiedy liczebność populacji szczurów w czasie pory suchej drastycznie spada, tajpany stają się wychudzone i tracą swoją lśniącą skórę. U tego zdradnicowatego nie ma związanej z wiekiem różnicy w rodzaju pobieranego pokarmu

Rozmnażanie

Dojrzałość płciowa osiągana jest stosunkowo szybko, samce stają się dorosłe po osiągnięciu ok. 80 cm, a samice przy ok. 100 cm. Okres inkubacji trwa 2 miesiące. Gatunek ten jest jajorodny, samice składają od 7 do 20 jaj, a ich okres inkubacji wynosi 60-80 dni. W niewoli tajpany pustynne szybko rozwijają się: osobniki męskie osiągają dojrzałość płciową w 16. miesiącu życia, a samice w 28. miesiącu. Występuje dymorfizm płciowy.

Ukąszenia

Jad tajpana pustynnego jest przede wszystkim neurotoksyczny, ale zawiera też elementy hemotoksyczne, wpływające na krzepnięcie krwi. Jad tajpana pustynnego uznawany jest za najbardziej toksyczny na świecie. Ukąszenia tajpanów są śmiertelne, ale dzięki powszechnemu stosowaniu surowic do wypadków śmiertelnych dochodzi rzadko. Ma jedne z najdłuższych zębów jadowych wśród węży Australii

WĄŻ ESKULAPA (Zamenis longissimus )

GATNEK WYSTĘPUJĄCY W POLSCE

Krótki opis

Gatunek niejadowitego węża z rodziny połozowatych (Colubridae)

Wąż Eskulapa jest wiązany z laską Asklepiosa – symbolem medycyny i farmacji, jak również z samym Asklepiosem (Eskulapem

Wygląd

Największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej. Długość jego ciała może przekraczać 2 m, najdłuższy odnotowany osobnik mierzył 225 cm. Samce są zwykle dłuższe od samic (rzadkość u węży). Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe. Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub oliwkowobrunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami. Przednia część ciała zwykle jest jaśniejsza, a strona brzuszna słomkowa, czasem z ciemnymi plamkami

Biotyp, zachowanie

Wąż Eskulapa żyje w obszarach leśnych lub polanach, często w miejscach położonych w dolinach rzek. We wnętrzu lasów rzadki. Preferuje siedliska otwarte – okolice zabudowań, polany, łąki, obrzeża dróg, obrzeża lasów, kamieniołomy, urwiska zboczowe. Z drugiej jednak strony unika zbyt odsłoniętej przestrzeni, zwłaszcza przy dużym nasłonecznieniu, wybierając w takich miejscach zarośla i inne kryjówki. Wykazuje przywiązanie do kryjówki, nieraz przebywając w jej otoczeniu kilka lat.

Pełzają głównie po ziemi. Zdarza się, że wpełzają na dachy kilkumetrowych budynków, stosunkowo rzadko natomiast wpełzają na drzewa i krzewy (nie wyżej niż do 2,5 m nad ziemią). W czasie upałów spotykane nad samą wodą, rzadko pływają.

W bieszczadzkich warunkach występują stosunkowo nisko (do 650–700 m n.p.m.), wybierając zwykle miejsca o ekspozycji od południowo-wschodniej do południowo-zachodniej

Występowanie

W Polsce występuje w Bieszczadach. Niegdyś notowany również nad Dunajcem między Gorcami a Beskidem Sądeckim oraz nad Popradem, jednak według danych z początku XXI w. metapopulacja bieszczadzka (Otryt i okolice, m.in. rezerwat przyrody Krywe), to jedyne pewne jego stanowisko w Polsce, mocno izolowane od najbliższych populacji z Ukrainy i Słowacji.

Jest bardzo rzadki – jego polską populację szacuje się na ponad 100 osobników. W Europie spotykany jest od Hiszpanii poprzez południową Europę do Morza Kaspijskiego. Jego północna granica występowania przebiega przez Francję, południowe Niemcy, Czechy i południową Polskę (Bieszczady). Żyje w lasach liściastych na terenach pagórkowatych wśród skał i na silnie nasłonecznionych stokach, ponieważ jest ciepłolubny.

Wąż Eskulapa podlega w Polsce całkowitej ochronie gatunkowej.

Pokarm

Odżywia się myszami, małymi ssakami, jaszczurkami, jajami, pisklętami, małymi ptakami oraz małymi wężami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest jadowity. Polując na zdobycz chwyta ją pyskiem i owijając ciałem dusi, a następnie połyka.

Rozmnażanie

Jest to wąż jajorodny. Pora godowa w maju i czerwcu. Samice różnych populacji składają różną liczbę jaj – od 2 do 21 – przeciętnie 5–12. Jaja mają długość ok. 4-6 cm, 2–3,5 cm szerokości i wagę ok. 10–15 g. Przez pierwsze dni po złożeniu nieco zwiększają się przez wchłanianie wilgoci, stając się mniej wydłużone, po czym ich rozmiar i waga stabilizują się. Początkowo białe, w trakcie inkubacji również brązowieją i pokrywają się plamami. Umieszczane są latem w bardzo ciepłych i wilgotnych miejscach (np. w próchniejącym drewnie, stertach trocin lub gnijących liści), czasem sąsiadując z miejscami złożenia jaj zaskrońców. Często są to mikrosiedliska antropogeniczne. Po kilkudziesięciu dniach, jesienią, wylęgają się z nich młode węże o wadze kilku gramów i długości 20–30 cm. Jaja dość często obumierają na skutek inwazji pleśni.

Ukąszenia

Niejadowity – nie zanotowano ukąszeń

GNIEWOSZ PLAMISTY (Coronella austriaca)

GATUNEK WYSTĘPUJĄCY W POLSCE

Krótki opis

Gatunek niejadowitego węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Powszechnie spotykany w wielu miejscach Europy i zachodniej Azji. Nieszkodliwy dla ludzi, choć często mylony ze żmiją zygzakowatą.

Wygląd

Są to węże o drobnej budowie, których długość ciała dorosłych osobników waha się od 60 do 75 cm, samica osiąga nawet 90 cm. Ogon stanowi od około 12 do 25 procent długości ciała. Zwęża się równomiernie i jest mniej lub bardziej zaostrzony. Masa ciała dorosłych osobników wynosi od około 50 do 60 gramów. Rzadko spotyka się węże ważące 100 gramów i więcej. Barwa ciała rdzawobrązowa lub brązowa, a u samic szara lub gliniastoszara. Na głowie oraz częściowo na karku widnieje plama w kształcie serca lub podkowy w kolorze ciemnobrązowym, po bokach od nozdrzy przebiega ciemnobrązowy pasek, który przechodzi następnie w przedłużający się przedni odcinek ciała. Na grzbiecie wzdłuż środkowej linii występują 2 lub 4 rzędy plam. Ułożone są na przemian wzdłuż lub wszerz, czasami u niektórych osobników połączone są ze sobą przypominając zygzak żmii zygzakowatej. Od żmii odróżnia go okrągła źrenica oka, łagodnie zaokrąglony pysk, oraz głowa słabo odgraniczona od reszty ciała.

Biotyp, zachowanie

Występuje w miejscach suchych i silnie nasłonecznionych, na terenach kamienistych, w zaroślach i trawach. Jest rzadkim gatunkiem, unika lasów.

Występowanie

Spotykany na terenie prawie całej Europy (z wyłączeniem Irlandii, Półwyspu Skandynawskiego, części Anglii i Hiszpanii). W Azji swym zasięgiem dociera do Kazachstanu. W partiach górskich spotykany do wysokości 2200 m n.p.m., najczęściej jednak do 1000 m.

Gniewosz plamisty podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej.

Pokarm

Odżywia się prawie wyłącznie jaszczurkami (głównie Lacertidae), w tym także padalcami, niekiedy osobnikami tego samego gatunku. Rzadziej płazami, pisklętami i drobnymi ssakami (zwłaszcza ryjówkowatymi i myszami). Procentowy udział ssaków w diecie gniewoszy wzrasta wraz z wiekiem – osobniki juwenilne i młodociane polują wyłącznie na gady, podczas gdy u dorosłych węży ssaki mogą stanowić ponad jedną czwartą wszystkich ofiar (w niektórych populacjach niemal połowę). Swą zdobycz gniewosz plamisty najpierw oplata i obezwładnia swym ciałem, następnie połyka ją żywą lub martwą.

Rozmnażanie

Jajożyworodny. Gody odbywa w kwietniu i maju. Młode o długości około 10-15 cm rodzą się pod koniec sierpnia lub we wrześniu. Samica rodzi od 4 do 19 młodych

Ukąszenia

Niejadowity- niegroźny dla ludzi

ZASKRONIEC ZWYCZAJNY (Natrix natrix)

GATUNEK WYSTĘPUJĄCY W POLSCE

Krótki opis

Gatunek niejadowitego węża z rodziny połozowatych (Colubridae)

Wygląd

Samica jest większa od samca i osiąga średnio długość do 1,5 m, a samiec do 1 m; odnotowywano osobniki dłuższe.
Zaskroniec zawdzięcza swą polską nazwę charakterystycznym żółtawym plamom „zaskroniami”. Plamy te są bardzo wyraźne – pozwalają łatwo rozpoznać ten niejadowity i niegroźny dla człowieka gatunek, otaczają je czarne obwódki. Ubarwienie ciała zmienne, zazwyczaj szarozielone lub brązowawe. Białokremowy brzuch pokrywają nieregularne czarne plamy o podobnym do kwadratów kształcie.

Biotyp, zachowanie

Zaskroniec zwyczajny bardzo lubi przebywać na obszarach podmokłych, bagnistych, niedaleko jezior i bardzo dobrze pływa oraz nurkuje. Niektóre zaskrońce zwyczajne można zobaczyć nad morzem. Czasami zaskrońce zapuszczają się niedaleko domów (ogródków), nie czyniąc nic złego ludziom. Są niegroźne i wręcz unikają ludzi.
Zaatakowany zaskroniec broni się, często udając martwego, wypuszcza przy tym nieprzyjemnie pachnącą ciecz, która dodatkowo ma zniechęcić potencjalnego drapieżnika. Może także wydawać dość głośny syk w celu odstraszenia napastnika.

Występowanie

Zaskrońce występują w całej Europie (oprócz Szkocji, Irlandii i północnej części Skandynawii), północno-zachodnią część Azji i północną część Afryki. W Polsce najpospolitszy z węży. Występuje zarówno na nizinach jak i w górach.

Zaskroniec zwyczajny podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej.

Pokarm

Żywią się płazami, rybami albo małymi gryzoniami, które połykają bez uprzedniego uśmiercania. Atakują tylko poruszające się zwierzęta.

Rozmnażanie

Samica składa jaja od czerwca do lipca w liczbie 9–40, o długości 23–30 mm. Po 2 miesiącach wykluwają się młode, o długości ciała około 15 cm. Od razu są samodzielne.W niewoli zaskrońce żyją do 15 lat.

Ukąszenia

Niejadowity. Nie kąsa – ucieka od człowieka

ŻMIJA ZYGZAKOWATA (Vipera berus)

GATUNEK WYSTĘPUJE W POLSCE

Krótki opis

Prawie wszystkie gatunki węży występujących w Polsce są niejadowite. Wyjątkiem jest żmija zygzakowata. Żmije rzadko kąsają człowieka, gdyż z reguły się go boją. W sytuacji zagrożenia może jednak ukąsić. Nie zawsze kąsając wpuszcza jad. Jeżeli jednak dojdzie do kąsania z wstrzyknięciem jadu (ok. 30-50% przypadków), wraz z nim do organizmu zostają wpuszczone toksyny, które powodują różne objawy. Dobra wiadomość jest taka, że ukąszenie żmii zygzakowatej rzadko prowadzi do śmierci.

Wygląd

Długość ciała: 90 cm (rzadko do 120 cm)

Masa ciała: do 0,170 kg

Grzbiet o zabarwieniu brązowym, srebrzystoszarym, żółtawym, oliwkowozielonym, niebieskoszarym, pomarańczowym, czerwonobrązowym lub miedzianoczerwonym. Na grzbiecie ciemniejszy od barwy podstawowej zygzak, tzw. "wstęga kainowa". Zygzak nie zawsze jest widoczny. Pionowa źrenica. Płaska głowa o trójkątnym zarysie, wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Ciało zwęża się w kierunku głowy. Łuski na głowie tworzą wzór przypominający literę X, Y lub V.

Biotyp, zachowanie

Spotykana na obrzeżach lasów, podmokłych łąkach, polanach leśnych. Lubi siedliska o chłodnym mikroklimacie.

Tryb życia dzienny. Chętnie przebywa pod kamieniami, krzewami lub wśród korzeni drzew. Najczęściej ucieka przed napastnikiem, atakuje w sytuacji, gdy jest osaczona. Najpierw jednak zazwyczaj głośno syczy, stosunkowo rzadko kąsa.

Występowanie

Żmija zygzakowata występuje na terenach od północno-zachodniej Francji po wschodnią Syberię i Sachalin. W Skandynawiiprzekracza koło podbiegunowe, a na południe sięga do Włoch i Azji Mniejszej. W Polsce występuje na całym obszarze, w kilku odmianach, z których najbardziej charakterystyczne są: jasna (szara lub rudobrązowa z czarnym zygzakiem wzdłuż całego grzbietu) i czarna.

Żmija zygzakowata podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej.

Pokarm

Głównym pokarmem żmij są małe ssaki owadożerne (ryjówki, krety) oraz gryzonie (myszowate, nornikowate). Poluje także na żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków oraz owady (prostoskrzydłe, biegaczowate). Młode odżywiają się głównie owadami, ślimakami, dżdżownicami oraz młodymi płazami i jaszczurkami.

Rozmnażanie

Jajożyworodna (stąd pochodzi nazwa łacińska Vipera). Pora godowa przypada na kwiecień-maj. Samce toczą rytualne walki przypominające zapasy. Walczące osobniki oplatają się wokół siebie - unoszą przednie części do góry i każdy z nich usiłuje przygnieść przeciwnika do ziemi. Zaloty oraz sama kopulacja są długotrwałe (kilka godzin). Samica rodzi 5-15 młodych, które od początku prowadzą samodzielny tryb życia.

Ukąszenia

Żmije rzadko kąsają człowieka, starając się raczej uciec. Jeśli zostaną zmuszone do obrony, ich ukąszenie często (30-60% przypadków) jest suche(tj. bez wstrzyknięcia jadu), jednak ze względu na możliwość martwicy, należy zawsze zasięgnąć pomocy medycznej przy potwierdzonym ukąszeniu żmii. Jad żmii zygzakowatej jest mieszaniną kilku toksyn o różnorakim działaniu: uszkadzającym układ nerwowy, powodującym martwicę tkanek, zmniejszającym krzepliwość krwi, zmiany rytmu pracy serca. Po ukąszeniu na skórze poszkodowanego pozostają dwie charakterystyczne ranki. Ukąszenie jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci i osób starszych. Jednakże nie stanowi śmiertelnego zagrożenia dla zdrowego dorosłego człowieka. Leczenie swoiste polega na podaniu antytoksyny końskiej.